شاید امروز تصور اینکه نوشیدنی دلچسبی چون چای قرن ها پیش از این در کشور ما ایران اساسا پدیده ای ناشناخته بود کمی مشکل به نظر برسد اما به واقع این روزها که روزهای دید و بازدید نوروزی و دور هم جمع شدن ها و پذیرایی و صرف نقل و نبات و شیرینی و آجیل و... است چای جایگاه بی بدیل، ممتاز و درجه یک خود را دارد.
چای امروزه در فرهنگ ما ایرانیان جایگاه ویژه ای یافته است به نحوی که نخستین متاعی که در دید و بازدیدها و در پذیرایی از میهمان ها مورد استفاده قرار می گیرد اکثراً چای است.
چای واژه‌ای است چینی که در چین و شمال هندوستان به کار می‌رود و تقریباً با همان تلفظ وارد زبان فارسی شده است. نام این گیاه در گویش چینی جنوبی چای و در گویش چینی شمالی به صورت تِی تلفظ می‌شد و هردو تلفظی از یک واژه یگانه در چینی قدیم هستند. مردم اروپای غربی نام این گیاه را از چینیان شمالی و مردم خاورمیانه و شمال آفریقا نام آن را از چینیان جنوبی آموختند.
پیشینهٔ مصرف چای در ایران به سده هفدهم میلادی می‌رسد. کشت و صنعت چای در ایران قدمتی صد ساله دارد. پس از ورود اسلام ابتدا قهوه به عنوان نوشیدنی متداول رایج گردید و پس از آن چای جایگزین آن شد محمد میرزای چایکار معروف به کاشف السلطنه متولد ۱۲۴۴ خورشیدی در تربت حیدریه، که از دارالفنون و سپس از سوربن فرانسه فارغ‌التحصیل شده بود با عنوان ژنرال کنسول ایران در سال ۱۲۷۶ خورشیدی مأمور خدمت در هند شد. وی به عنوان سفیر ایران در هندوستان در روزگار مظفر الدین شاه قاجار اولین فرد ایرانی است که با همت والای خود و در نقش یک بازرگان به فراگیری شیوهٔ کاشت و مصرف در ایران و جهان پرداخت.
وی با تلاش زیاد و نبوغ خود توانست نژادهای خوب و مقوی چای را کشف نموده و با زاد و ولد آنها نام خود را ماندگار نماید. همچنین او شهر لاهیجان را به دلیل وجود هوای مناسب برای کشت چای انتخاب کرد. این شهر امروز به عنوان مرکز کشت چای در ایران درآمده است.
مقبرهٔ کاشف‌السلطنه در لاهیجان
غارت کاشیها و آثار ارزشمند خانه " پدر چای ایران"
مقبرهٔ کاشف‌السلطنه در لاهیجان امروز به صورت گنجینهٔ تاریخ چای ایران در لاهیجان درآمده است. وی سه هزار نهال چای را که از دره « کانگرای » در « هیماچال پراوش » هندوستان به ایران آورد و به طور موفق در زمینی واقع در لاهیجان غرس نمود.
پس از آن مظفر الدین شاه امتیاز کشت چای در تمام نقاط ایران را به او واگذارد. وی با توجه به شرایط آب و هوایی مشابه شمال ایران و هندوستان کوشش کرد در منطقه لاهیجان و مناطق شرق گیلان و نیز فومنات کشت چای را توسعه بخشد و بدین ترتیب نخستین کارخانه چایسازی در سال 1312 احداث گردید.
هم اکنون بعد از آب، چای نوشیدنی اصلی مردم ایران است. چای در همۀ خانه ها جای دارد و با سنت و تشریفات متنوع مردم ما تهیه و مصرف می گردد. این نوشیدنی امروزه در مراسم، اعیاد، جشنها و سوگواریها، در شهرها و روستاها و عشایر، جایگاه خود را دارد.
مردم حتی به هنگام مسافرت، در کنار همۀ ضروریات، وسایل تهیۀ چای را به همراه دارند.
قهوه خانه ها و چایخانه ها در سراسر ایران از دیر باز جایگاه تجمع سنتی به حساب می آیند که خود مرکزی جهت انتقال و بازگویی جنبه های مهمی از فرهنگ و اسطوره ها و قصه های ایرانی شده است .
دیدگاه خود را بنویسید